پیوند قرنیه (کراتوپلاستی) یک نوع از جراحی برای جایگزینی بخشی از قرنیۀ شما با بافت قرنیه از طرف فرد اهدا کننده است. قرنیۀ چشم، سطح شفاف و گنبدی شکل چشم است. قرنیه بخشی است که نور از طریق آن به چشم وارد می‌شود و مهمترین بخش برای توانایی دیدن واضح اجسام اطراف ماست. پیوند قرنیه باعث کاهش بینایی می‌شود اما از طرفی باعث می‌شود که فرد درد کمتری را احساس کند، همچنین سبب می‌شود که ظاهر قرنیه که آسیب دیده است بهبود یابد. در بیشتر مواقع پیوند قرنیه، یک عمل موفقیت آمیز است اما گاهی اوقات نیز ممکن است هم برای اهدا کننده و هم برای شخص گیرنده خطراتی به همراه داشته باشد.
پیوند قرنیه اغلب برای بازگرداندن بینایی به شخصی که قرنیۀ او در حوادث گوناگون آسیب دیده است، استفاده می‌شود. همچنین پیوند قرنیه می‌تواند درد یا سایر علائم و نشانه‌های مرتبط با بیماری‌های قرنیه را تسکین دهد.
در چه شرایطی پیوند قرنیه راهی برای درمان است؟
در برخی از شرایط پیوند قرنیه می‌تواند راه حل مناسبی برای حل مشکل باشد، شرایطی مانند:
- قرنیه‌ای که به سمت بیرون برآمده است. (قوز قرنیه)
- دیستروفی فوکس که یک بیماری ارثی محسوب می‌شود.
- نازک شدن یا پارگی قرنیه
- اسکار قرنیه که ناشی از عفونت یا آسیب قرنیه است.
- تورم قرنیه
- زخم‌های قرنیه که با درمان پزشکی رفع نمی‌شوند.
- عوارض ناشی از جراحی قبلی چشم
دیستروفی فوکس چیست؟
در زمان ابتلا به دیستروفی (Fuchs fewks)، مایعات در لایۀ شفاف قرنیه جلوی چشم شما جمع می‌شود و باعث تورم و ضخیم شدن قرنیه می‌شود. این بیماری می‌تواند منجر به تاری یا کدر شدن بینایی و ناراحتی چشم شود. دیستروفی فوکس معمولاً هر دو چشم را تحت تأثیر قرار می‌دهد و به تدریج می‌تواند سبب بدتر شدن بینایی شما شود. به طور معمول، این بیماری از 30 یا 40 سالگی شروع می‌شود، اما بسیاری از افراد مبتلا به دیستروفی فوکس تا رسیدن به 50 یا 60 سالگی علائمی ندارند. برخی از داروها و مراقبت‌های مخصوص از خود ممکن است به کاهش علائم و نشانه‌های دیستروفی فوکس کمک کند. اما زمانی که این اختلال به اندازۀ کافی پیشرف کند تأثیر مهمی روی بینایی شما می‌گذارد. همانطور که گفته شد، بهترین روش برای درمان آن پیوند قرنیه است.
علائم بیماری دیستروفی فوکس
با پیشرفت بیماری، علائم دیستروفی فوکس که معمولاً هر دو چشم را درگیر می‌کند، ممکن است شامل موارد زیر باشد:
1- تاری دید یا کدری آن، که گاهی اوقات به عنوان عدم وضوح عمومی دید توصیف می‌شود.
2- نوسان در بینایی که با علائم بدتر در صبح پس از بیدار شدن نمایان می‌شود و به تدریج در طول روز بهبود می‌یابد. با پیشرفت بیماری، تاری دید یا بهبود می‌یابد یا نمی‌یابد.
3- کاهش بینایی در نور کم و روشنایی
4- دیدن هاله‌هایی در اطراف چراغ‌ها
5- درد یا ریزش پوست در اثر تاول‌های ریز روی سطح قرنیه
عوارض احتمالی پیوند قرنیه
همانطور که قبلاً هم گفته شد، عمل پیوند قرنیه نسبتاً بی خطر است. با این وجود، همانند سایر جراحی‌های پزشکی ممکن است عوارضی را به همراه داشته باشد. این عوارض عبارتند از:
- عفونت چشم
- افزایش فشار در کرۀ چشم (گلوکوم)
- مشکلاتی که به دلیل بخیه‌های مورد استفاده برای ایمن سازی قرنیه، برای اهدا کننده ایجاد می‌شود.
- عدم تأیید اهدا کنندۀ قرنیه
- خون ریزی
- مشکلات شبکیه مانند جدا شدن شبکیه یا تورم آن
- علائم و نشانه‌هایی که می‌گوید بدن شخص نمی‌تواند قرنیۀ اهدا شده را بپذیرد.
- سیستم ایمنی بدن شما به اشتباه به قرنیۀ اهدا شده حمله می‌کند و ممکن است به یک جراحی مجدد نیاز باشد.
نشانه های عدم پذیرش قرنیه توسط بدن گیرنده
عدم پذیرش قرنیۀ جدید توسط بدن شخص نشانه‌های خاصی دارد. این نشانه‌ها عبارتند از:
- از دست دادن بینایی
- چشم درد
- قرمز شدن چشم‌ها
- حساسیت به نور
عدم پذیرش قرنیۀ جدید، در 10 درصد این جراحی‌ها اتفاق می‌افتد.
اقدامات لازم قبل از انجام پیوند قرنیه
قبل از جراحی برای پیوند قرنیه، باید برخی از آزمایش‌های ضروری را انجام دهید. این آزمایش‌ها عبارتند از:
در این معاینه، چشم پزشک قصد دارد عواملی که ممکن است قبل، حین و بعد از عمل مشکلاتی را ایجاد کند، شناسایی کند.
در این آزمایش مشخص می‌شود که سایز و اندازۀ قرنیۀ شما چیست و به کدام قرنیه نیاز خواهید داشت.
3- در یک معاینۀ جداگانه توسط متخصصان داروهایی که مصرف می‌کنید بررسی خواهند شد. ممکن است نیاز باشد مصرف برخی داروها را مدتی قطع کنید.
مشکلات غیر مرتبط چشم، مانند عفونت یا التهاب، می‌تواند احتمال موفقیت پیوند قرنیه را کاهش دهد. پزشک چشم قبل از جراحی این مشکلات را درمان می‌کند.
پیدا کردن اهدا کنندۀ قرنیه
قرنیه‌هایی که در عمل‌های پیوند قرنیه استفاده می‌شود از افراد اهدا کننده‌ای است که در قید حیات نباشند. اگر فردی به دلایل ناشناخته فوت کرده باشد یا اهدا کننده شرایط خاصی داشته باشد برای مثال به بیماری‌های مسری مبتلا باشد، گزینۀ مناسبی برای پیوند قرنیه نخواهند بود. برخلاف اعضای بدن مانند کبد و کلیه، افرادی که نیاز به پیوند قرنیه دارند نیازی به همسان سازی بافت ندارند. برای مثال نیازی نیست که گروه خونی فرد اهدا کننده و شخص گیرنده یکسان باشد. به همین دلیل لیست انتظار برای دریافت قرنیه خیلی طولانی نیست.
روش‌های پیوند قرنیه
در عمل پیوند قرنیه یا کل ضخامت یا ضخامت جزئی قرنیۀ بیمار را از بین می‌برند و بافت سالم را جایگزین آن می‌کنند. جراح قرنیه تصمیم خواهد گرفت که از کدام روش پیوند قرنیه استفاده کند. روش‌های پیوند قرنیه عبارتند از:
- نفوذ کراتوپلاستی (PK) (پیوند قرنیه با ضخامت کامل)
جراح تمام ضخامت قرنیۀ غیر طبیعی بیمار را برش می‌دهد تا یک بخش کوچک از بافت قرنیه به اندازۀ یک دکمۀ کوچک برداشته شود. برای ایجاد این برش دقیق دایره‌ای از ابزار خاصی استفاده می‌شود. سپس قرنیۀ جدید در دهانۀ قرنیۀ قبلی قرار می‌گیرد. بعد جراح با استفاده از بخیه قرنیۀ جدید را سر جای خود قرار می‌دهد. ممکن است این بخیه‌ها در معاینات بعدی توسط چشم پزشک برداشته شوند.
- کراتوپلاستی اندوتلیال (EK)
در این روش بافت چشم بیمار از لایه‌های پشت قرنیه، از جمله اندوتلیوم و یک لایۀ نازک از بافت در برابر آسیب دیدن وعفونت محافظت می‌کند. کراتوپلاستی اندوتلیال دو نوع دارد. نوع اول که (DSEK)(Descemet stripping endothelial keratoplasty) نام دارد و از بافت قرنیۀ جدید برای پر کردن یک سوم قرنیه استفاده می‌کند. نوع دوم کراتوپلاستی اندوتلیال غشایی (DMEK) است که از لایۀ نازک‌تری از قرنیۀ جدید استفاده می‌کند. روش دوم از روش اول مرسوم‌تر است.
- کراتوپلاستی لاملار قدامی (ALK)
به دو روش مختلف بافت قرنیه بیمار را از لایه‌های جلوی قرنیه مانند اپیتلیوم و استروما خارج می‌کنند. عمق آسیب قرنیه، نوع روش (ALK) را برای شما تعیین می‌کند. کراتوپلاستی لایۀ جلویی (SALK)، فقط لایه‌های جلوی قرنیۀ شما را جایگزین می‌کند. وقتی آسیب قرنیه در عمق بیشتری از استروما گسترش می‌یابد، از روش پیوند لاملار قدامی عمیق (DALK) استفاده می‌شود. سپس بافت سالم از یک اهدا کننده پیوند داده می‌شود.
- پیوند قرنیه مصنوعی (کراتوپروتز)
در بعضی موارد، اگر شخص نتواند فردی را بیابد که قرنیه‌اش را اهدا کند از این روش استفاده خواهد کرد. پزشک در مورد اینکه کدام روش پیوند قرنیه برای شما بهتر است توضیح خواهد داد. همچنین ایشان خطرات احتمالی و روند کار را نیز توضیح می‌دهد، جای نگرانی نیست.
اقدامات لازم بعد از پیوند قرنیه
بعد از انجام عمل پیوند قرنیه، داروهایی را دریافت خواهید کرد که باید آن‌ها را مصرف کنید. قطرۀ چشمی و گاهی اوقات داروهای خوراکی بلافاصله پس از پیوند قرنیه و در طی بهبودی به کنترل عفونت، تورم و درد کمک می‌کند. قطرۀ چشمی برای جلوگیری از عدم پذیرش قرنیه توسط بدن کمک می‌کند. از چشم‌بندها یا عینک‌ها در طول دوران بهبودی استفاده کنید. استفاده از آن‌ها به بهبودی شما کمک خواهند کرد و باعث می‌شوند این کار سریع‌تر انجام شود. برای مدتی مجبور هستید که به پشت بخوابید تا به چشم شما آسیبی نرسد. از انجام فعالیت‌های پر خطر که ممکن است باعث آسیب به چشم شما شود جلوگیری کنید و فعالیت‌های روزمرۀ خود را به آرامی رسیدگی کنید. از فشار دادن یا مالیدن چشم‌های خود جداً خودداری کنید. برای باقی عمر خود باید احتیاط کنید تا از آسیب رساندن به چشم خود جلوگیری کنید. مرتب به چشم پزشک خود مراجعه کنید تا وضعیت چشمان شما بررسی کند.
نتیجۀ عمل پیوند قرنیه
حداقل، در اکثر افرادی که پیوند قرنیه انجام می‌دهند، تا حدی بینایی آن‌ها بهبود می‌یابد. انتظار از نتیجۀ جراحی بسته به نوع عمل، پزشک و شرایط سلامت جسمانی شما بستگی خواهد داشت. خطر دچار شدن به عوارض عمل یا عدم پذیرش قرنیۀ جدید توسط بدن تا سال‌ها ادامه خواهد داشت. به همین دلیل است که باید سالیانه به چشم پزشک مراجعه کنید تا خطر عدم پذیرش قرنیه را کنترل کنند. مصرف داروهای گوناگون می‌تواند به کاهش این خطر کمک کند. بعد از اتمام جراحی، ممکن است بینایی شما کاهش یابد، البته بعد از گذشت چند ماه بینایی شما بهبود خواهد یافت.
دوره های درمان پس از پیوند قرنیه
بعد از بهبود لایۀ خارجی قرنیه، باید چند هفته یا حتی چند ماه دوره‌های درمانی گوناگونی را نزد پزشک بگذرانید. این دوره‌ها عبارتند از:
- اصلاح ناهمواری در قرنیه (آستیگماتیسم)
بخیه‌هایی که قرنیۀ جدید را روی چشم نگه می‌دارند ممکن است باعث افتادگی و برجستگی قرنیه شوند و در نتیجه با ایجاد لکه‌هایی، باعث تار شدن بینایی شما شوند. پزشک ممکن است با برداشتن برخی از بخیه‌ها و سفت کردن برخی دیگر این موارد را اصلاح کند.
بیماری‌های مربوط به چشم مانند نزدیک بینی و دور بینی را می‌توان با عینک، لنزها یا در بعضی موارد با لیزر برطرف کرد.
رژیم غذایی مناسب در عمل پیوند قرنیه
بعد از انجام جراحی پیوند قرنیه، مقادر زیادی آب بنوشید تا سموم از بدن شما دفع شوند و بدن در حالت هیدراته بماند. از مصرف شکر خودداری کنید، زیرا مصرف شکر باعث ضعیف شدن گلبول‌های سفید بدن می‌شود و این کار موجب می‌شود بدن توانایی مبارزه با انواع عفونت‌ها را از دست دهد. سبزیجاتی که قرمز یا نارنجی‌اند مانند هویج و سبزیجاتی که به رنگ سبز تیره هستند را زیاد مصرف کنید. این نوع سبزیجات حاوی بتا کاروتن هستند که به محافظت از سیستم ایمنی بدن کمک می‌کند. سیر مادۀ غذایی ضد باکتری خوبی است که سیستم ایمنی بدن را تقویت می‌کند، برای کاهش زمان بهبودی باید آن را مصرف کنید.
مزایا و معایب پیوند قرنیه
پیوند قرنیه مانند همۀ جراحی‌های پزشکی مزایا و معایبی به دنبال دارد.
به عنوان مثال، با جایگزینی بافت آسیب دیده از چشم بیماربا بافت اهدا کنندۀ شفاف و سالم، به بهبود بینایی کمک می‌شود. این عمل همچنین به عنوان یک جراحی ترمیمی در مواردی که برای حفظ آناتومی و یکپارچگی قرنیه بیمار استفاده می شود، عمل می‌کند. آناتومی طبیعی قرنیه به شکل یک گنبد کوچک است اما گاهی اوقات، به دلیل برخی بیماری‌های ژنتیکی یا صدمات، شکل قرنیه می‌تواند غیر ایده آل باشد که مانع بینایی می‌شود. یکی از مزایای پیوند قرنیه یا کراتوپلاستی، جایگزینی قرنیۀ آسیب دیده است که شکل ظاهری فرد را بهبود می‌یابد. زیرا ممکن است چشم به طور کامل سفید یا مات شده باشد.
این عمل معایبی هم دارد. به عنوان مثال، همانطور که قبلاً هم گفتیم در پیوند قرنیه خطر عدم پذیرش وجود دارد یعنی بافت میزبان در چشم، بافت پیوند را نپذیرد. این امر منجر به قرمزی، خارش، التهاب و غیره می‌شود. مطالعات اخیر نشان داده است که به راحتی می‌توان با انجام آزمایشاتی برای تطبیق گروه خون (نه تطابق بافت بین میزبان و اهدا کننده)، از این امر جلوگیری کرد. خطر ابتلا به عفونت وجود دارد. از آنجا که خون قرنیه تأمین نمی‌شود، دورۀ بهبود مدت زمان بیشتری طول می‌کشد. زمان طولانی‌تر فرصت بیشتری برای ایجاد عفونت ایجاد می‌کند. احتمال این اتفاق با مصرف یک آنتی بیوتیک مناسب به حد زیادی کاهش می‌یابد. پیوند قرنیه خطر ابتلا آب مروارید را افزایش می‌دهد. جراحی آب مروارید با گذشت چند دهه نسبتاً ایمن شده و دیگر جای تعجب ندارد. در برخی از بیماران، ممکن است بخیه‌ها دچار خطر شوند که این احتمال در تمامی جراحی‌های پزشکی وجود دارد. البته با معالجه توسط جراحان حرفه‌ای و تخصص بسیار می‌توان بر این مسئله فائق آمد.
پیوندهای قرنیۀ خطرناک
پیوند قرنیه تعدادی از بیماری‌ها را درمان می‌کند، بیماری‌هایی مانند:
- نازک شدن قرنیه
- قوز قرنیه
- زخم قرنیه
- زخم قرنیه
با این حال پیوند قرنیه، برای افرادی که قبلاً یک چشم آن‌ها آسیب دیده است و ممکن است از طریق درمان بیشتر در معرض خطر قرار بگیرند، نامناسب است. علاوه بر این، پیوند قرنیه نباید انتخابی برای افرادی باشد که مستعد ابتلا به آب مروارید هستند. یکی از عوارض این عمل آب مروارید است و احتمال پیوند آن با این بیماری افزایش می‌یابد.
جراحی های مناسب برای درمان قرنیه
در ادامه با انواع جراحی قرنیه آشنا خواهیم شد.
کراتوپروتز اپیدسمتیک که یک گزینۀ جراحی مؤثر برای درمان کوری قرنیه است. در این روش قرنیۀ مصنوعی ساخته شده از یک پلیمر زیست سازگار برای جایگزینی قرنیۀ آسیب دیده طراحی شده است. این بافت معمولاً درصورتی که بافت اهدا کننده برای پیوند قرنیه در دسترس نباشد انتخاب می‌شود.
کراتکتومی فوتوتراپی یا (PTK) یکی از آخرین پیشرفت‌های مراقبت از چشم است که در درمان دیستروفی قرنیه و عفونت استفاده می‌شود. در این روش، لایه‌های نازک از بافت قرنیۀ بیمار به صورت میکروسکوپی بخار می‌شوند و بی نظمی‌های سطح با کمک اکسیمر تخلیه می‌شود. لیزر در این روش شامل دقت زیادی است که آسیب به بافتهای سالم را به حداقل می‌رساند.
پیوند قرنیه در ایران
بیش از 40000 بیمار ایرانی و خارجی هر ماه در ایران تحت پیوند قرنیه قرار می‌گیرند. ایران یکی از کشورهایی است که موفق‌ترین پیوندهای قرنیه را دارد و این موفقیت آمیز بودن به دلیل مهارت متخصصین ایرانی است. بسیاری از بیماران برای پیوند قرنیه به ایران سفر می کنند. انجام پیوند قرنیه در ایران مزایای دیگری هم دارد. این مزایا عبارتند از:
- هزینه پایین پیوند قرنیه در ایران
- هزینه کم اقامت در ایران
- پزشکان باتجربه
- تعداد بالای پیوند موفقیت آمیز قرنیه در ایران
مراکز تشخیصی و جراحی مطابق با استانداردهای روز اروپا با بالاترین کیفیت عمل را در ایران انجام می دهند.
هزینۀ پیوند قرنیه
شاید مهمترین بخش هر عملی، هزینۀ تمام شدۀ آن است. به دلیل اهمیت این موضوع، در ادامۀ این مقاله قیمت انجام پیوند قرنیه را در کشورهای مختلف بیان می‌کنیم.
1- ایالات متحده: 17000 دلار
2- کشورهای اروپایی: 14500 دلار
3- تایلند: 10400 دلار
4- ترکیه: 6700 دلار
تفاوت قابل توجهی بین هزینۀ پیوند قرنیه در ایران و سایر کشورها وجود دارد.
عوامل مهم در قیمت پایین پیوند قرنیه در ایران
مهمترین عوامل پایین بودن قیمت آن در ایران عبارتند از:
- تعداد زیاد کلینیک‌های پیوند قرنیه در ایران
- تعداد زیادی از متقاضیان پیوند قرنیه در ایران
هزینۀ پیوند قرنیه در ایران بسته به عمل جراحی و بیمارستان متفاوت است. به طور میانگین هزینۀ این عمل 2000 دلار برابر است.
