رحم اجاره ای پروسه ای است که غالباً با یک توافق نامه قانونی پشتیبانی می شود که به موجب آن یک زن (مادر جایگزین) موافقت می کند برای شخص یا اشخاص دیگری فرزندی به دنیا آورد که پس از تولد والدین یا فرزندان کودک شوند.
ممکن است افراد این عمل را مختص ستاره های سینما و افراد ثروتمند بدانند، اما با توجه به قیمت پایین این عمل در ایران در مقایسه با کشورهای دیگر ، همه ی افراد می توانند از این طریق صاحب فرزند شوند. اما به صورت کلی رحم اجاره ای فرآیندی هزینه بر است و والدین متقاضی باید قبل از اقدام برای شروع فرآیند جایگزینی، آمادگی مالی داشته باشند.
روش درمانی رحم جایگزین از نظر پزشکی، حقوقی و روانی- اجتماعی یک روش پیچیده است که نیازمند بررسی‌های دقیق و تخصصی پزشکی، ارزیابی‌های سلامت و ارزیابی‌های روانی زوجین صاحب رویان (جنین) و بانوی صاحب رحم و پیگیری‌های قانونی برای دستیابی به حداکثر موفقیت است.
فرد صاحب رحم جایگزین Surrogate mother زنی است که مراحل باروری و نگهداری رویان (جنین) یک زوج دیگر را در رحم خود (یعنی مراحل بارداری) را طی می‌کند تا پس از پایان بارداری و زایمان، نوزاد را به زوجین صاحب گامت (پدر و مادر ژنتیکی) تحویل دهد. صاحب رحم جایگزین، میزبان رویانی (جنینی) محسوب میشود که از نظر ژنتیکی هیچ گونه نسبتی فرزند حاصل از آن ندارد. در شرایطی که افزون بر استفاده از رحم فرد جایگزین، نیاز به دریافت تخمک اهدایی برای زوجین متقاضی وجود داشته باشد، این درمان توسط متخصصان مربوط تشخیص داده می شود. در این خصوص با توجه به قوانین حقوقی و اجتماعی کشور از انتخاب هم زمان یک فرد به عنوان رحم جایگزین و اهدا کننده تخمک اجتناب میشود.
مزایای روش رحم اجاره ای
رحم اجاره ای يكي از روش هاي درماني است كه براي خانم هايي كه مشكلات ناباروری دارند و جهت كمك به آنها در تولد فرزندان ژنتيكي است. با پيشرفت روش هاي درمان ناباروري، كساني كه سابقا توانايي داشتن فرزند را نداشتند، امروزه امكان اين امر را يافته اند. از ميان اين گروه افراد، زناني كه به دليل بيماري هاي مادرزادي يا در نتيجه اعمال جراحي، فاقد رحمي كه توانايي حفظ و زايمان نوزاد را داشته باشد، بوده اند مي توانند از رحم جايگزين براي حمل جنيني كه از لقاح تخمك خود و اسپرم همسرشان به وجود آمده، استفاده بكنند. به اين ترتيب، زنان ديگري نقش حمل جنين اين مادران را قبول مي كنند.
چالش های اخلاقی رحم اجاره ای
از نظر اخلاقي، سلامتي جسمي مادر جايگزين، حقوق و رضايت همسر و فرزندان او و خطرات احتمالي بايد در نظر گرفته شود. امكان عوارض روان شناختي براي اين مادران و خانواده هاي ايشان نبايد ناديده گرفته شود. عوارض جامعه شناختي و امكان سودجويي از افراد نيازمند و پديد آمدن تجارتي جديد، خطري است كه مخالفت گروه هاي بسياري را برانگيخته است. قوانين و گروه هاي تخصصي در كشورهاي مختلف براي بررسي و پيشگيري از مسايل احتمالي در استفاده از رحم جايگزين مورد توجه قرار گرفته اند.
بررسيها نشان مي دهد كه غالب موارد درمان ناباروري با روش رحم جايگزين بدون عوارض روان شناختي و حقوقي خاصي براي نوزاد، والدين اصلي و جايگزين بوده اند؛ هر چند كه نگراني هاي جامعه شناختي و احتمال آن كه افراد با انگيزه هاي اقتصادي مورد سوء استفاده قرار گيرند، نيازمند توجه است. رها کردن نوزاد برای مادر جانشین ممکن است بسیار آزار دهنده باشد و منجر به مشکلات روانی وی شود. همچنین نگرانی از این که مادر جایگزین ممکن است قبل از تولد پیوندی با نوزاد ایجاد کند که به خصوص تحویل کودک به والدین مأمور کار را برای او دشوار کند.
چرا اجاره رحم در بعضی کشورها از نظر اخلاقی درست نیست؟
هنوز در مورد استفاده از یک مادر جایگزین برای به دنیا آوردن یک بچه اختلاف نظر وجود دارد. در بعضی از کشورها مانند آلمان و فرانسه ، رحم اجاره ای را نقض کرامت زنان می دانند و از آنها به عنوان وسیله ای برای رسیدن به هدف دیگران استفاده می کنند. بنابراین ، این عمل کاملاً ممنوع است. در کشورهای دیگر ، مانند انگلستان ، اجاره رحم را به عنوان هدیه ای از یک زن به زن دیگر می دانند و اجازه می دهند آن را بر اساس “نوع دوستی” ، بدون دریافت هزینه ها انجام دهند.
مزیت های رحم اجاره ای برای مادران
برای آن دسته از زنانی که نوزاد را رها می کنند ، خطر افسردگی پس از زایمان ، و همچنین احساس خشم یا گناه ، ممکن است فشار بیشتری بر سلامت روانشناختی زن وارد کند. به گونه ای که ممکن است زن بدون آگاهی کامل از خطرات احتمالی آن ، به دلیل سختی مالی وارد قرارداد های اجاره رحم شود. از زمان تولد اولین نوزاد جایگزین ، رفاه کودک حاصل در این زمینه بحثی دائمی بوده است. مدافعان بهزیستی کودک معتقدند که ، به دلیل تمایل والدین برای تولید مثل و انگیزه متخصص باروری برای تحویل هر چه سریعتر نوزاد به والدین مورد نظر ، رفاه کودک درگیر مورد توجه قرار نمی گیرد این طرفداران در مورد افزایش تمرکز بر منافع کودک بحث می کنند.
آسیب پذیری و وابستگی دو ویژگی مهم کودکان هستند که بیشتر آنها محافظ های اجتماعی-فرهنگی و حقوقی در مورد آنها وجود دارد و باید در اینجا اعمال شوند. سلامت کودکان به ویژه کودکان متولد نشده ، به طور چشمگیری به انتخاب و عملکرد والدین آنها بستگی دارد. تصمیمات والدین ممکن است بر ظرفیت های آینده کودک ، وضعیت سلامت و کیفیت زندگی او تأثیر بگذارد.
مطالعات تجزیه و تحلیل رشد و عملکرد کودکان حاصل از بارداری با IVF نشان می دهد که آنها کاملا سالم هستند و از نظر رشد و عملکرد شناختی تفاوتی با کودکان طبیعی ندارند. داشتن فرزندی با اختلالات جسمی نه تنها باعث ایجاد پریشانی روانی – اجتماعی ، عاطفی و مالی برای والدین می شود بلکه توانایی آینده کودک را نیز محدود می کند. از این رو کلیه طرف های درگیر در پروسه ی رحم اجاره ای وظیفه دارند از هرگونه خطر قابل پیش بینی که سلامت و رفاه کودک را به خطر بیندازد ، جلوگیری کنند.
مدافعان بهزیستی کودک بارها گفته اند که نوزادانی که از طریق رحم جانشین به دنیا می آیند حق دارند انتظار داشته باشند که والدین آنها اطلاعات مناسب در مورد خطرات و اقداماتی را که ممکن است برای جلوگیری یا کاهش آنها انجام شود ، دریافت کرده اند و تعادل عادلانه ای بین والدین آنها برقرار شده است. از دیگر نگرانی های مربوط به جایگزینی می توان به تأثیر بر شریک مادر جایگزین رحم ، والدین وی یا سایر فرزندان موجود و تأثیرات بی ثبات کننده بر سلامت خانواده وی اشاره کرد.
از طرف دیگر ، مجموعه پرونده هایی که تجربیات جایگزین ها و کمیسرها را بررسی کرده اند ، هیچ مشکل روانشناختی قابل توجهی مشاهده نکرده اند و جانشینان نیز بالاتر از حد متوسط افسردگی پس از زایمان را تجربه نکرده اند. با مشاوره و پشتیبانی جامع و دقیق از یک تیم متخصص ، بسیاری از این مادران جایگزین می توانند این دوره را به طور مثبت تجربه کنند. بارداری جایگزین باید به عنوان یک تجربه روانشناختی پرخطر تلقی شود.
علاوه بر این ، توصیه می شود که جانشینان جایگزین قبل ، حین و بعد از بارداری مشاوره تخصصی داشته باشند. رحم اجاره ای غالباً با توافق نامه حقوقی پشتیبانی می شود و به موجب آن زن موافقت می کند برای شخص یا اشخاص دیگری فرزندی به دنیا آورد که پس از تولد والدین کودک به دنیا آمده بشوند.
وظیفه پزشکان در رابطه با رحم اجاره ای و مادران
وظیفه یک پزشک این است که به والدین اطلاعاتی در مورد جلوگیری از خطرات زندگی فرزندانشان ، راهنمایی آنها به منابع مناسب و کمک به آنها در تصمیم گیری به نفع فرزندانشان دهد. اگرچه تکنیک های جدید برای کمک به تولید مثل در پرکردن خلا زندگی زوجین نابارور موفقیت آمیز بوده و منجر به تولد بسیاری از کودکان سالم می شود ، اما خطرات مرتبط با این تکنیک ها را نمی توان به طور کامل نادیده گرفت. این خطرات از خطرات ذاتی حاملگی و زایمان تا مواردی که به عنوان عوارض جانبی داروها و روش هایی که در تولید مثل کمک می کنند ، در بر می گیرد.
چگونه مادر جایگزین باردار می شود؟
بارداری از طریق لقاح آزمایشگاهی IVF) ) حاصل می شود. یک جایگزین سنتی هم تخمک خود را اهدا می کند و هم حاملگی برای یک فرد یا یک زوج است. حاملگی معمولاً از طریق تلقیح داخل رحمی (IUI ) با اسپرم از پدر مورد نظر حاصل می شود. از اسپرم اهدا کننده نیز ممکن است استفاده شود. در رحم بارداری ، کودک از نظر زیست شناختی با مادر جایگزین که اغلب از او به عنوان ناقل حاملگی یاد می شود ، ارتباط ندارد. در عوض ، جنین از طریق لقاح آزمایشگاهی IVF ، با استفاده از تخمک و اسپرم والدین یا اهدا کنندگان مورد نظر ایجاد می شود و سپس به جایگزین منتقل می شود.
IVF چیست و چگونه انجام می شود؟
در حین IVF تخمک های بالغ از تخمدان جمع آوری و بازیابی می شوند و توسط اسپرم در آزمایشگاه بارور می شوند. سپس تخمک بارور شده (جنین) به رحم منتقل می شود. یک دوره کامل IVF حدود سه هفته طول می کشد. بعضی اوقات این مراحل به قسمتهای مختلف تقسیم می شوند و روند کار می تواند طولانی تر شود.
در ایالات متحده ، جایگزینی بارداری از نظر قانونی از پیچیدگی کمتری برخوردار است. این به این دلیل است که هر دو والدین مورد نظر با ژنتیک ارتباط دارند. در نتیجه ، جایگزینی حاملگی بیش از یک رحم جایگزین سنتی رایج شده است. سالانه حدود 750 نوزاد در آمریکا با استفاده از رحم بارداری حاملگی به دنیا می آیند.
مادر جانشین چه کاری انجام می دهد؟
یک زن است که به طور مصنوعی با اسپرم پدر تلقیح می شود. سپس کودک را طی نه ماه حمل کرده و تحویل خانواده متقاضی می دهد. مادر جانشین، جایگزین سنتی مادر بیولوژیکی نوزاد است.
چه کسی کاندیدای استفاده از رحم جایگزین است؟
مشکلات پزشکی فرد که باعث می شود فرد نتواند بارداری را تجربه کند:
- اگر فرد تحت عمل جراحی رحم قرار گرفته باشد که طی جراحی، رحم وی را خارج شده است (هیسترکتومی)
- شرایطی که بارداری را برای فرد غیرممکن یا خطرناک می کند ، مانند بیماری های شدید قلب
- سابقه ی IVF ناموفق
- سابقه ی سقط مکرر (تلقیح خارج رحمی)
- عدم رشد کامل رحم مانند هیپوپلازی که درآن بعضی اندام ها مانند بافت رحم رشد نیافته باقی مانده و به خاطر سایز کوچک رحم قابلیت رشد یافتن جنین وجود ندارد.
چه چیزی فرد را از کاندیدای جانشین بودن محروم می کند؟
آندومتریوز هنگامی است که بافت مخاط رحم (پوشش رحم) بر روی سایر اعضای بدن ظاهر می شود. این اختلال تولید مثل می تواند بارداری را دشوارتر کند. همچنین خطر سقط جنین را افزایش می دهد و فرد را از جایگزین شدن محروم می کند. انجمن پزشکی باروری آمریکا می گوید که افراد جانشین رحم باید یک معاینه پزشکی انجام دهند تا احتمال بارداری سالم طی مدت نه ماه بررسی شود. این سازمان پیشنهاد می کند آزمایشاتی را برای بررسی بیماری های عفونی مانند سیفلیس ، سوزاک ، کلامیدیا ، اچ آی وی ، ویروس سایتومگالو و هپاتیت B و C انجام دهند.
جانشینان رحم باید آزمایشاتی انجام دهند تا از مصونیت آنها در برابر سرخک ، سرخچه (سرخک آلمانی) و آبله مرغان اطمینان حاصل کنند. همچنین ، ممکن است یک روش پزشکی برای تصویربرداری از رحم انجام دهند ، که به کمک آن پزشک می تواند پتانسیل آنها را برای انجام بارداری بررسی کند. مادران جایگزین باید در دوران بارداری تحت نظر پزشک متخصص زنان باشند.
انواع رحم اجاره ای
- جایگزینی نوع دوستانه (غیر تجاری): مادر جایگزین هیچ گونه هزینه ای دریافت نمی کند. این روش در استرالیا مجاز است و برخی از ایالت ها بازپرداخت معقول هزینه های درمانی مادر جایگزین را مجاز می دانند.
- جایگزینی سنتی: مادر جایگزین از تخمک خود استفاده می کند که با اسپرم پدر سفارش دهنده تلقیح می شود. از آنجایی که کودک از نظر زیست شناختی فرزند خود مادر جایگزین است ، ممکن است در آینده حق داشتن کودک در مورد اطلاعات مربوط به هویت او وجود داشته باشد. همچنین می توان از طریق کلینیک خارج از کشور اقدام به جایگزینی سنتی کرد.
بارداری است که طی آن تخمک فرد اهداکننده به طور مصنوعی با اسپرم پدر تلقیح می شود. سپس وی کودک را طی نه ماه حمل کرده و به پدر و مادر متقاضی می دهند تا بزرگ شود. فرد جایگزین سنتی مادر بیولوژیکی نوزاد است. به این دلیل که تخمک آنها توسط اسپرم پدر بارور می شود. از اسپرم اهدا کننده افراد دیگر نیز می توان استفاده کرد.
- جایگزینی تجاری: این شامل یک مادر جانشین رحمی است است که از مزایای مادی یا مالی برخوردار است.
- جایگزین حاملگی: تکنیکی به نام “لقاح آزمایشگاهی” (IVF) اکنون امکان جمع آوری تخمک از مادر ، باروری آنها با اسپرم از پدر و قرار دادن جنین در رحم جایگزین حاملگی را دارد. سپس جایگزین کودک را تا زمان تولد حمل می کند. آنها هیچ ارتباط ژنتیکی با کودک ندارند زیرا از تخمک آنها استفاده نشده است.
برای کاهش خطرات جایگزینی هم برای والدین متقاضی و هم برای جانشین پیشنهادی ، تعدادی از شرایط وجود دارد که باید قبل از ارائه این روش درمانی تحقق پیدا کنند. جایگزین باید تمام شرایط زیر را برآورده کند:
- وی باید بیش از 25 سال و کوچکتر از سن یائسگی طبیعی (52 سال سن) باشد. ممکن است در وضعیت منحصر به فرد جایگزین حاملگی که مادر یا مادرشوهر والدین مورد نظر است تا 55 سال افزایش یابد.
- باید حتما قبلاً فرزندی از خودش به دنیا آورده باشد
- هیچ سابقه بیماری یا عارضه مرتبط با بارداری نداشته باشد
- نه والدین جایگزین رحم و نه پدر و مادر ژنتیکی از هیچ اختلال روانپزشکی قابل توجهی که باعث اخلال در تصمیم گیری یا مراقبت از کودک شود ، رنج نبرند.
ویژگی رحم اجاره ای در ایران
با توجه به هزینه پایین زندگی در ایران و بالطبع ان هزینه پایین درمان های نوین مانند IVF باعث خواهد شد تا این کشور به یکی از مقاصد مناسب برای انجام درمان های باروری باشد. مراکز متعدد تخصصی و پیشرفته ناباروری در ایران باعث شده است تا این کشور تمامی درمان های مربوط به ناباروری را با کمترین هزینه جهانی پوشش دهد.
علی رغم روند رو به رشد استفاده از رحم جایگزین در ایران ، هنوز هیچ قانون خاصی در سیستم حقوقی کشور تدوین نشده است. طبق قوانین فعلی ، شناسنامه فرزند حاصل از رحم اجاره ای تحت نام فرد جایگزین صادر می شود ، که برای والدین ژنتیکی کودک مشکل ساز است و منجر به “احساس عدم امنیت در مورد مادر شدن” در مادران متقاضی می شود.
آیا رحم اجاره ای در ایران قانونی است؟
بسیاری از کشورهای اسلامی اجازه ی استفاده از رحم جانشین برای بارداری انجام می دهند زیرا معتقد هستند فرزندآوری باعث تحکیم بنیان خانواده و افزایش نشاط در جامعه می شود.
استفاده از رحم اجاره ای فقط برای زوج های قانونی و از طریق ارائه مدارک مستند انجام می گیرد و افراد مجرد و زوج های هم جنس گرا امکان استفاده از رحم اجاره ای در ایران را ندارند.
پروسه ی رحم اجاره ای در ایران به صورت قانونی انجام می شود و داوطلبان زیادی برای انجام آن وجود دارد. طی قراردادی که در آن همه ی نکات ذکر می شود، اگر مادر جایگزین درخواست کند، که خانواده ی نوزاد باید خرج خوراک و پوشاک او را در طی حاملگی بدهند که هزینه های جانبی با توجه به ارزش دلار در ایران بسیار کمتر در مقایسه با کشورهای دیگر است.
قیمت رحم اجاره ای به بسیاری از موارد مختلف بستگی دارد مانند روش استفاده شده، هزینه اجاره رحم می تواند از 80،000 تا 120،000$ باشد ولی در ایران با هزینه ی بسیار کمتر از قیمت جهانی (بین 12 تا 20 هزار دلار) می توان عمل جایگزینی را انجام داد.
علاوه بر فرد انجام دهنده، انتخاب یک کلینیک مطمئن نیز برای انجام این کار بسیار حائز اهمیت است که شرکت موج آرامش آمیتیس با کمک بهترین کلینیک های ناباروری در ایران، این امر را میسر خواهد کرد. مراکز درمانی ناباروری بسیار پیشرفته ای در ایران وجود دارد که تمامی اعمال مربوط به ناباروری و عمل جایگزینی را انجام می دهند. مرکز تحقیقات رویان شامل شش بخش (غدد درون ریز و ناباروری زنان ، اپیدمیولوژی و بهداشت باروری ، ژنتیک تولید مثل ، تصویربرداری از تولید مثل ، آندرولوژی و جنین شناسی) و یک کلینیک است که به طور فعال روی جنبه های مختلف ناباروری و توسعه روش های جدید برای درمان ناباروری کار می کند.
شرکت موج آرامش آمیتیس میتواند بیماران را در طی پروسه ی پیچیده ی استفاده از رحم اجاره ای یاری کند و بهترین انتخاب ها را برای متقاضیان ارائه دهد.هزینه ی بسیار معقول عمل رحم اجاره ای در ایران میتواند این کشور را به گزینه ی بسیار مناسبی تبدیل کند.
آیا رحم اجاره ای همان فرزند خواندگی است؟
فرزندخواندگی شامل آوردن کودکی است که از نظر بیولوژیکی با فرد ارتباط ندارد. اما در رحم اجاره ای ، زن از طریق لقاح آزمایشگاهی (IVF) با استفاده از اسپرم و تخمک والدین مورد نظر (یا اسپرم / یا تخمک فرد اهدا دهنده) باردار می شود و والدین قصد قرارداد قانونی با فرد جانشین رحمی دارند.
آیا فرد باکره می تواند داوطلب رحم جایگزین شود؟
نه، بعید است زیرا یکی از ملزومات اساسی در افراد جایگزین داشتن فرزندان توسط خودشان است. زنی که باکره است بارداری را پشت سر نگذاشته است. به عبارت دیگر ، تجربه باروری و بارداری آنها قابل اثبات نیست و بعید است که توسط مراکز ناباروری به عنوان جانشین بالقوه پذیرفته شوند.
آیا برای مادر جایگزین رحم محدودیت سنی وجود دارد؟
باید از سن قانونی و ترجیحاً بین سنین 21 تا 45 سال باشد.با این حال ، متخصصان جایگزینی ممکن است به حاملان بارداری که اندکی بیش از حد مجاز سنی خود در رحم اجاره ای دارند ، اجازه دهند به صورت موردی عمل جانشینی را انجام دهند.
فرد تا چند بار می تواند داوطلب جایگزین رحم شود؟
اگر فقط یک فرزند از خود داشته باشد، می تواند تا چهار بار جایگزین رحم شود. اما اگر قبلاً چهار فرزند داشته باشد، فقط یک بار دیگر می تواند جایگزین شود. اگر قبلاً پنج بار حامله شده باشد ، دیگرکاندیدای جایگزین رحم نخواهد بود
